कुनै पनि हालतमा पुग्नु थियो केदारनाथ

१८ जून १०१३ का दिन बिहान मुख्यमन्त्रीजीले सचिवालय एनेक्सीमा एक आपतकालीन बैठक बोलाउनुभयो, जसमा सम्पूर्ण मन्त्रीपरिषदका अतिरिक्त प्रमुख अधिकारीगण तथा विपक्षी दलहरूलाई पनि निम्ता गरियो । ढिलो सूचना पाएका कारण सुरुमा त मैले बैठकमा नजाने निधो गरेको थिएँ, तर पछि स्थितिको गम्भीरत र बैठकमा उठ्न सक्ने महत्त्वपूर्ण मुद्दाहरूलाई मध्यनजर गर्दै मैले बैठकमा जाने निर्णय गरेँ ।

बैठक सकिएपछि मैले मुख्यमन्त्रीजीसँग उहाँकै कार्यकक्षमा मुख्यसचिव तथा अपर मुख्यसचिवको उपस्थितिमा छुट्टै वार्ता गरेँ ।

कतिपय अधिकारीहरू बारम्बार भनिरहेका थिए कि यो कुनै ठूलो विपदको स्थिति होइन । उनीहरूका अनुसार गौरीकुण्डमा केही ज्यानमालको नोक्सान अवश्य भएको छ, तर मैले जोड दिएर भनेँ, कि निश्चित रूपमा यो महाविपद नै हो । मैले मुख्यसचिव सुभाष कुमारसँग २०१० को विपत्तिको पनि कुरा गरेँ त तत्कालीन परिस्थितिहरूको स्मरण गराएँ । म प्रदेशको मुख्यमन्त्री थिएँ, र प्रदेशमा भीषण वर्षाका कारण धेरैँ ठाउँमा भू–स्खलन तथा जन–धनको व्यापक क्षति भएको थियो । त्यो बेला हामीले जुन आपदा प्रबन्धनको रणनीति अवलम्बन गरेका थियौँ, आज त्यस्तै रणनीतिको आवश्यकता थियो, ताकि परिस्थितिको सामना पूर्ण ताकतसहित गर्न सकियोस् । मुख्यमन्त्रीजीले ध्यानपूर्वक मेरो कुरा सुन्नभयो र भन्नुभयो, उहाँ घटनालाई गम्भीरताका साथ लिइरहनुभएको छ ।

मलाई आश्चर्य लाग्यो कि मुख्यमन्त्री तथा मुख्य सचिवलाई प्रशासनले पूरा जानकारी उपलब्ध गराएको रहेनछ । शासनसँग कुनै प्रकारको वास्तविक सूचना थिएन । रुद्रप्रयाग जिल्ला प्रशासनले जुन प्रारम्भिक सूचना पठाएको थियो, त्यसमा अहिलेसम्म चालीसभन्दा पनि बढी व्यक्तिहरू बाढको पानीमा बगेका र अन्य केही लापत्ता भएका भनिएको थिया । जिल्ला प्रशासन अहिलेसम्म घटनास्थलमा पुगेकै थिएन । मानिसहरूले स्वयं मलाई फोन गरेर जुन सूचनाहरू दिइरहेका थिए, त्यो सुन्दा मलाईसमेत ती कुरामा विश्वास लागिरहेको थिएन कि यो वास्तवमा यति ठूलो त्रासदीको अवस्था थियो ।

मैले मुख्यमन्त्रीजीलाई त्यहाँ तत्काल भिन्दाभिन्दै सेक्टर बनाउन, हरेक सेक्टरमा एक मन्त्री र एक सचिवलाई नियुक्त गर्न तथा जिल्ला प्रशासनलाई राहत कार्यका लागि यसै योजनाअनुरुप परिचालन गर्न निर्देशित गर्ने सल्लाह पनि दिएँ ।
मेरो मनमा अनेक प्रकारका आशङ्काहरू जन्मिरहेका थिए । के साँच्चिकै त्यहाँ यस परिमाणको विध्वंश भएकै थियो त? यदि भएकै हो भने त त्यो निकै दुर्भाग्यपूर्ण स्थिति हो । त्यहाँ पुगेका हजारौँ श्रद्धालु र व्यवसायीहरूको के स्थिति होला? वास्तविकता जान्नका लागि मैले निश्चय गरेँ कि आज नै मैले त्यस ठाउँमा पुग्नुपर्छ ।

आफ्नो निवास पुग्नासाथ मैले एउटा हेली कम्पनीसँग केदारनाथ त्रासदीका बारेमा कुरा गरेँ र तत्काल एउटा हेलिकप्टर उपलब्ध गराउन अनुरोध गरेँ । लगातारको वर्षाका कारण सडक ठाउँठाउँमा भत्किएको थियो । यस पहाडी प्रदेशमा अलिअलि वर्षा हुँदा पनि सडकभरि हिलो बगेर जम्मा हुनु सामान्य कुरा हो । यसपालि त लगातार तीन दिनदेखि भीषण वर्षा भइरहेको थियो । देहरादून र गौरीकुण्डका बीच एक होइन अनेक ठाउँमा सडक भत्किएको थियो । केदारानाथ पुग्न हवार्ईमार्गका अतिरिक्त अन्य कुनै पनि मार्ग उपलब्ध थिएन । मैले केदारनाथका पूर्व विधायक आशा नौटियाल, भारतीय जनता पार्टीका प्रवक्ता एवं पूर्व सांसद बलराज पासी तथा पूर्व प्रदेश महामन्त्री एवं प्रवक्ता सुरेश जोशीलाई तत्काल हेलिपेड पुग्न आग्रह गरेँ । उहाँहरू जस्तो स्थितिमा हुनुहुन्थ्यो, त्यस्तै स्थितिमा हेलिपेड पुग्नुभयो ।

हेलिपेड पुग्दा, हेली कम्पनीका अधिकारीहरूले भने, भीषण वर्षाका कारण धेरै ठाउँमा हेलिपेडसमेत भत्किएका छन् र हेरिकप्टरलाई अवतरण गराउन मुस्किल हुन्छ । उनले भने, खराब मौसम तथा कुइरोका कारण हवार्ईमार्गबाट जानु हाम्रा लागि जोखिमपूर्ण हुन सक्छ ।

यति सबै कुरा बुझेपछि पनि मेरो मन वास्तविकता जान्नका लागि उद्वेलित भइ नै रह्यो । मैले फेरि भनेँ कि मलाई कुनै पनि हालतमा आजै केदारनाथ पुग्नु छ । हामीलाई जनकारी गराइयो कि केदारनाथको स्थितिलाई मध्यनजर गर्दा एउटा हेलिकप्टरमा चार जना जान असम्भव छ । त्यसैले मैले श्रीमती आशा नौटियालजीलाई फाटा जान तथा स्थानीयवासीहरूको सहायता लिएर त्यहाँ फँसेका यात्रीहरूको उद्धारमा जुट्न अनुरोध गरेँ । तत्पश्चात हामीले केदारनाथका लागि उडान भर्‍यौँ ।

यता देहरादूनको मौसममा धेरै हदसम्म सुधार आएको थियो तर केदारनाथको मौसमका बारेमा हामी हाल अनभिज्ञ नै थियौँ । तैपनि हामी अन्ततः उड्यौँ नै ।

—०—